Chiến thắng Điện Biên Phủ là một sự kiện lớn, mang tính chất xoay chuyển cục diện thế giới. Sau “khoảng lùi lịch sử” 70 năm, chúng ta có thể nhận thức đầy đủ hơn tầm vóc và ý nghĩa của sự kiện này khi đặt nó trong dòng chảy thời gian, phân tích nó trong biện chứng vận động và phát triển của lịch sử.
Tầm vóc thời đại của “Tấm gương Điện Biên Phủ”
Chiến dịch Điện Biên Phủ toàn thắng không chỉ là sự kết thúc thắng lợi một cuộc kháng chiến chống xâm lược của nhân dân Việt Nam mà còn là sự khởi đầu một giai đoạn phong trào giải phóng dân tộc của nhân dân các nước thuộc địa bùng phát mạnh mẽ để thoát khỏi chủ nghĩa thực dân kiểu cũ. Với chiến thắng Điện Biên Phủ, lần đầu tiên trong lịch sử, một nước thuộc địa - phong kiến, đất không rộng, người không đông, kinh tế lạc hậu, trang bị, vũ khí, tiềm lực quân sự đều yếu đã đánh thắng đội quân xâm lược hùng hậu của một cường quốc phương Tây có tiềm lực kinh tế và quân sự lớn hơn nhiều lần. Việt Nam với Điện Biên Phủ đã nêu cao tấm gương: Một dân tộc nhỏ, yếu có thể đánh bại một cường quốc hùng mạnh khi nhân tố con người đã trở thành quyết định, vượt lên trên các yếu tố tiềm lực kinh tế và sức mạnh quân sự.
Chiến thắng Điện Biên Phủ là sự kiện mang tầm vóc thời đại trong lịch sử thế giới. Các chính trị gia, các tướng lĩnh, các nhà sử học, các ký giả ngoài Việt Nam đều đánh giá rất cao chiến thắng Điện Biên Phủ. Dreen Meddenton, ký giả người Mỹ viết trên New York Times: “Đây là một trong 16 trận tạo ra bước ngoặt trong chiến tranh hiện đại thế kỷ XX, có tác dụng làm thay đổi chiều hướng lịch sử chiến tranh”.
Thắng lợi của Điện Biên Phủ là thắng lợi của khát vọng độc lập dân tộc của nhân dân Việt Nam. Nhưng khát vọng đó cũng là khát vọng của tất cả các dân tộc bị áp bức, là một giá trị phổ quát của nhân loại. Tổng thống Mỹ J. F. Kenedy đã gián tiếp thừa nhận: “Qua nghiên cứu, chúng ta thấy rằng cách mạng giải phóng dân tộc là một sự kiện cơ bản của thời đại chúng ta. Sức mạnh to lớn nhất trên thế giới, đó là lòng khao khát vươn lên độc lập dân tộc... Eisenhower đã phải chịu những hậu quả chính trị của Điện Biên Phủ và sự tống cổ những người phương Tây khỏi Việt Nam năm 1954. Ngày nay cuộc chiến đấu không phải diễn ra ở châu Âu mà là ở châu Á, châu Phi và châu Mỹ Latinh”.
Tác giả Jules Roy, nhà báo kiêm sử gia, nguyên đại tá quân viễn chinh Pháp, trong cuốn sách Trận Điện Biên Phủ dưới con mắt người Pháp nhận xét rằng: “Trên toàn thế giới, trận Waterloo cũng ít có tiếng vang hơn. Điện Biên Phủ thất thủ gây ra một sự kinh hoàng ghê gớm. Đó là một trong những thất bại lớn của phương Tây, báo hiệu sự tan rã của các thuộc địa và sự cáo chung của một nền cộng hòa. Tiếng sấm của sự kiện Điện Biên Phủ vẫn còn âm vang”.
“Tiếng sấm Điện Biên Phủ” chấn động địa cầu, thức tỉnh và mang lại niềm tin cho các dân tộc bị áp bức vùng lên đấu tranh. “Tiếng sấm” đó báo hiệu cơn giông bão sắp đến với chủ nghĩa thực dân. Trong gần hai thập kỷ sau Điện Biên Phủ, hàng loạt nước thuộc địa và phụ thuộc ở châu Á, châu Phi, châu Mỹ Latinh đã lần lượt giành độc lập với hình thức và mức độ khác nhau. Ông Oman Ouchedic, Trưởng đoàn đại biểu Quân đội Angieri đã nói ngắn gọn trong dịp sang thăm Việt Nam năm 1961: “Chiến thắng Điện Biên Phủ đã làm cho các dân tộc thuộc địa ngẩng cao đầu”. Chiến thắng Điện Biên Phủ đã chứng minh một định đề của thời đại: Các dân tộc bị áp bức, bị xâm lược có ý chí kiên cường và đường lối đúng đắn, sáng tạo, biết đoàn kết đấu tranh vì độc lập tự do thì dân tộc đó nhất định sẽ giành được thắng lợi.
Năm 1964, kỷ niệm 10 năm chiến thắng Điện Biên Phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết: “Đó là thắng lợi vĩ đại của nhân dân ta, mà cũng là thắng lợi chung của tất cả các dân tộc bị áp bức trên thế giới”. “Điện Biên Phủ như là một cái mốc chói lọi bằng vàng của lịch sử. Nó ghi rõ nơi chủ nghĩa thực dân lăn xuống dốc và tan rã, đồng thời phong trào giải phóng dân tộc khắp thế giới đang lên cao đến thắng lợi hoàn toàn” .
Tượng đài Chiến thắng Điện Biên Phủ nằm giữa trung tâm thành phố Điện Biên Phủ, ghi dấu tích hào hùng của dân tộc trong lịch sử dựng nước và giữ nước chống quân xâm lược. Ảnh: hanoimoi.vn
Tinh thần Điện Biên Phủ truyền lại lẽ sống cho đời sau
Điện Biên Phủ là một dấu mốc lịch sử khẳng định ý chí và sức mạnh của dân tộc Việt Nam. Chiến thắng Điện Biên Phủ ghi dấu trưởng thành của Quân đội nhân dân Việt Nam - một quân đội phát triển “từ con số 0”, nhưng ở Điện Biên Phủ đã tiêu diệt tập đoàn cứ điểm mạnh nhất Đông Dương khi đó. Chiến thắng Điện Biên Phủ đã tạo chỗ dựa vững chắc, tạo nên lực lượng và ý chí, niềm tin và kinh nghiệm để quân và dân Việt Nam trên cả hai miền Nam, Bắc đánh bại cuộc chiến tranh xâm lược của đế quốc Mỹ, đưa đất nước Việt Nam bước vào một kỷ nguyên mới độc lập, thống nhất hoàn toàn. Sau này, Đại tướng Tổng tư lệnh Võ Nguyên Giáp cho biết: “Trong quá trình kháng chiến chống Mỹ, hàng triệu thanh niên lên đường vào Nam chiến đấu, trong đó hàng vạn “chiến sĩ Điện Biên Phủ” đã lập công xuất sắc. Hàng ngàn “chiến sĩ Điện Biên Phủ” đã tham gia cuộc tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân năm 1975 mà đỉnh cao là Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, trong đó có 3 trong 4 Tư lệnh Quân đoàn từng là Trung đoàn trưởng chiến đấu ở Điện Biên Phủ”.
Sức mạnh làm nên chiến thắng Điện Biên Phủ là sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Sức mạnh của toàn quân, toàn dân đã được huy động vào trận quyết chiến chiến lược. Đồng bào ở các vùng tự do Thanh - Nghệ - Tĩnh, Tây Bắc, Việt Bắc và cả nhiều tỉnh trong vùng địch tạm chiếm ở Bắc Bộ đã huy động sức người, sức của chi viện cho chiến trường Điện Biên Phủ. Hơn 26 vạn người đã hăng hái đi dân công, đi thanh niên xung phong, tham gia làm đường, góp sức vận tải phục vụ chiến dịch, bảo đảm hậu cần cho mặt trận xa hậu phương hơn 500 km, trong điều kiện đường sá khó khăn, phương tiện vận tải thô sơ, thiếu thốn, thường xuyên bị địch đánh phá ác liệt. Cũng tác giả Jules Roy viết: “Không phải viện trợ bên ngoài đã đánh bại tướng Nava mà chính là những chiếc xe đạp Pơ-giô thồ 200 - 300kg hàng và đẩy bằng sức người, những con người ăn chưa đủ no và ngủ thì nằm ngay dưới đất trải tấm ni lông. Cái đã đánh bại tướng Nava không phải là phương tiện, mà là sự thông minh và ý chí của đối phương” (6). Hôm nay, tinh thần đó, ý chí đó vẫn cần được phát huy.
Để làm nên chiến thắng Điện Biên Phủ có yếu tố quan trọng là sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng, của bộ chỉ huy thao lược với những cá nhân xuất sắc. Sự lãnh đạo đó còn thể hiện ở vai trò tiên phong hy sinh gương mẫu của những người cán bộ, đảng viên. Trước những thử thách ác liệt, nhiều cán bộ, đảng viên đã nêu cao tinh thần gương mẫu, không quản gian khổ, hy sinh, sẵn sàng xả thân để giành chiến thắng. Ngày nay, sự nghiệp đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong bối cảnh tình hình mới càng đòi hỏi phát huy tinh thần đó.
Tinh thần Điện Biên Phủ hiện lên cụ thể qua những quyết định chỉ huy mang tính chiến lược đã tôn trọng thực tế, nắm vững quan điểm thực tiễn, luôn bám sát sự phát triển của thực tiễn. Khi tình hình đã thay đổi thì trong khi giữ vững quyết tâm tấn công diệt địch vẫn kịp thời và kiên quyết thay đổi cách đánh (dù cách đánh ấy đã thành nghị quyết đang triển khai), tìm ra cách đánh phù hợp nhất để giành thắng lợi. Đây là bài học sâu sắc nhất về lãnh đạo và chỉ huy trong Chiến dịch Điện Biên Phủ. Bài học đó vẫn đang có ý nghĩa lớn khi chúng ta đang phát huy tinh thần Điện Biên Phủ để nêu cao lòng yêu nước, tinh thần độc lập tự chủ, ý chí tự lực tự cường, không cam chịu nghèo nàn và lạc hậu, quyết tâm vượt qua thách thức, phát huy trí thông minh sáng tạo, dám nghĩ, dám làm trong sự nghiệp xây dựng đất nước, trên nhiều lĩnh vực kinh tế, khoa học, giáo dục, văn hóa, xã hội... Tinh thần thực tiễn và sáng tạo của Điện Biên Phủ cần được phát huy. Đó là tinh thần luôn gắn lý luận với thực tiễn, coi thực tiễn là tiêu chuẩn của chân lý, luôn bám sát thực tiễn, phân tích phát hiện, nhận thức đúng đắn những xu hướng phát triển mới, ứng phó với những biến động nhanh của tình hình thế giới và trong nước.
Sau ngày 7/5/1954, Điện Biên Phủ không chỉ còn là một địa danh trên bản đồ mà đã mang ý nghĩa là sự kiện lớn của lịch sử, xứng đáng truyền lại lẽ sống cho đời sau. Từ Điện Biên Phủ và qua Điện Biên Phủ, thế hệ trẻ Việt Nam hôm nay được giáo dục những giá trị của truyền thống bất khuất kiên cường và tinh thần chiến đấu quả cảm để hướng đến tương lai hòa bình, phát triển và nhân văn. Một sử gia đã nói (đại ý): Truyền lại một ký ức và làm sống lại một bản sắc không phải chỉ là để lại một di sản mà còn là vạch ra một cách sống. Việc làm sống lại lịch sử hào hùng qua những sự kiện, những nhân vật còn khơi dậy ý thức về quá khứ ở thế hệ sau, chuyển vào những điều hiện hữu ở hiện tại, đặt cơ sở cho sự phát triển trong tương lai. Chiến thắng Điện Biên Phủ đã để lại ý nghĩa như thế.
TS Ngô Vương Anh