Ngày 17/10/2016, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 1980/QĐ-TTg ban hành "Bộ tiêu chí quốc gia về xã nông thôn mới, giai đoạn 2016 - 2020". Yêu cầu của bộ tiêu chí mới cao hơn nhiều so với bộ tiêu chí cũ. Vì thế, các xã đăng ký đạt chuẩn nông thôn mới (NTM) năm 2017 phải nỗ lực hơn mới có thể "về đích".
Một góc xã Đồng Hóa (Kim Bảng). Ảnh: Thế Tuân
Điểm mới quan trọng của quy định là điều chỉnh số chỉ tiêu lên 49, tăng 10 chỉ tiêu so với quy định cũ. Ví dụ như: Tiêu chí giao thông quy định rõ, xã NTM có đường xã, đường liên xã đến huyện được nhựa hóa hoặc bê tông hóa, bảo đảm ô tô đi lại thuận tiện. Với tiêu chí thủy lợi, thay vì quy định cứng về tỷ lệ phần trăm phải hoàn thành, nay bộ tiêu chí mới nêu rõ, tỷ lệ diện tích đất sản xuất nông nghiệp được tưới tiêu chủ động đạt từ 80% trở lên; UBND tỉnh quy định cụ thể theo hướng bảo đảm mục tiêu tái cơ cấu ngành nông nghiệp, hình thành các vùng sản xuất hàng hóa phát triển bền vững, gắn với biến đổi khí hậu.
Ngay như tiêu chí thông tin và truyền thông cũng có đến 4 chỉ tiêu. Đáng chú ý là tiêu chí số 17 quy định về môi trường và an toàn thực phẩm, quy định cũ chỉ yêu cầu về tỷ lệ thu gom rác thải và không có hoạt động sản xuất gây ô nhiễm môi trường, bộ tiêu chí mới tăng thêm 3 chỉ tiêu, bao gồm: tỷ lệ hộ gia đình có nhà tiêu, nhà tắm, bể nước sinh hoạt hợp vệ sinh; đồng thời yêu cầu 100% hộ gia đình sản xuất, kinh doanh thực phẩm tuân thủ quy định về bảo đảm an toàn thực phẩm.
Về những điểm mới trong quy định đối với xã chuẩn NTM theo Quyết định số 1980, ông Trần Anh Tuấn, Chi cục trưởng Chi cục HTX và Phát triển nông thôn (Sở NN&PTNT) khẳng định: Yêu cầu đạt chuẩn ngày càng cao hơn, rõ ràng, chi tiết và cần có sự tham gia thực hiện tích cực của mỗi người dân, nhất là đối với tiêu chí về an toàn thực phẩm và môi trường. Đây là tiêu chí động, rất dễ thay đổi. Để bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm, người sản xuất phải sản xuất ra sản phẩm an toàn trước đã. Về vệ sinh môi trường cũng vậy, từng hộ gia đình phải bảo đảm được điều kiện về "3 sạch". Hiện nay, công tác thu gom và xử lý rác thải sinh hoạt ở tỉnh ta chưa đáp ứng được yêu cầu. Đây là thách thức không hề nhỏ.
Quy định mới, cần có cách làm mới. Vấn đề quan trọng là hiểu cho đúng mục tiêu theo yêu cầu của Bộ tiêu chí quốc gia đối với xã chuẩn NTM, giai đoạn 2016 - 2020. Quy định mới buộc các địa phương phải tính toán, cân nhắc kỹ trước khi đăng ký hoàn thành. Bởi, ngoài số chỉ tiêu tăng thêm, còn có điều kiện không nợ đọng xây dựng cơ bản. Đối với những xã có khả năng bảo đảm cả 3 điều kiện, cần dồn sức tập trung hoàn thành các tiêu chí NTM, nếu thấy đuối về tiềm lực kinh tế, nên để lùi lại mục tiêu đạt chuẩn sang năm sau.
Năm 2017, tỉnh ta có 18 xã đăng ký đạt chuẩn NTM. Ngoài 2 huyện Kim Bảng và Thanh Liêm, mỗi huyện có 4 xã đăng ký, các huyện, thành phố chỉ đăng ký mỗi đơn vị từ 2 - 3 xã. Thành phố Phủ Lý có 2 xã (Tiên Hải và Đinh Xá) đăng ký "cán đích" NTM.
Xã Tiên Hải hiện đã đạt 16/19 tiêu chí. 3 tiêu chí xã phải hoàn thành trong năm nay để đạt chuẩn NTM, gồm có: Giao thông, trường học và thu nhập. Đồng chí Nguyễn Thành Công, Bí thư Đảng ủy xã Tiên Hải cho biết: Tiên Hải là xã còn nhiều khó khăn. Việc không chủ động được kinh phí đầu tư, là trở ngại đối với địa phương khi xây dựng kế hoạch thực hiện.
Mới đây, UBND thành phố Phủ Lý đã cử tổ công tác xuống địa phương khảo sát tình hình, đánh giá khả năng đạt chuẩn NTM của xã Tiên Hải. Giúp Tiên Hải "cán đích” NTM trong năm nay, thành phố sẽ hỗ trợ kinh phí để hoàn thành một số hạng mục (giai đoạn 2) của trường mầm non; hỗ trợ kinh phí nâng cấp, tu sửa đường liên xã, trục xã (đoạn từ đường 493 đến đình Ngọ chiều dài khoảng 2,6 km). Tiên Hải sẽ được hưởng cơ chế sử dụng kinh phí từ đấu giá quyền sử dụng đất để đầu tư xây dựng NTM.
Không chỉ có xã Tiên Hải nằm ở thế bị động vì thiếu vốn xây dựng NTM. Hầu hết các xã đăng ký đạt chuẩn NTM trong năm nay đều ở trong tình trạng khó khăn về khả năng huy động vốn đầu tư. Đây đều là những xã có tiềm lực kinh tế yếu, số thu ngân sách hằng năm thấp. Trong khi, để hoàn thành các tiêu chí chưa đạt cần có thêm cả về thời gian và nguồn kinh phí lớn để thực hiện.
Trong số 18 xã đăng ký đạt chuẩn NTM, có 13 xã chưa hoàn thành tiêu chí giao thông, 12 xã chưa hoàn thành tiêu chí cơ sở vật chất văn hóa, 11 xã chưa hoàn thành tiêu chí trường học và nhiều xã cũng chưa hoàn thành tiêu chí y tế, hộ nghèo, môi trường. Đó là chưa kể đến điều kiện không nợ đọng xây dựng cơ bản.
Hiện nay, các huyện, thành phố đang chỉ đạo các cơ sở rà soát các chỉ tiêu theo Quyết định 1980 của Thủ tướng Chính phủ. Yêu cầu chung đối với những xã đăng ký hoàn thành các tiêu chí NTM trong năm 2017 phải có kế hoạch cụ thể về giải pháp và kế hoạch thực hiện, đặc biệt là giải pháp về huy động vốn đầu tư.
Chi cục HTX và Phát triển nông thôn cũng có kế hoạch cụ thể về rà soát nội dung, chương trình, kế hoạch của các địa phương, nhất là nội dung liên quan đến xây dựng cơ sở hạ tầng và các tiêu chí chưa đạt. Đơn vị tham mưu với Sở NN&PTNT, đề xuất với UBND tỉnh chỉ đạo sớm ban hành hướng dẫn mới theo Quyết định 1980.
Theo Sở NN&PTNT, có nhiều giải pháp phải thực hiện, trong đó, hỗ trợ nhân dân thực hiện các nội dung về phát triển văn hóa xã hội, môi trường, bảo đảm an ninh trật tự ở nông thôn; rà soát điều chỉnh, bổ sung cơ chế, chính sách hỗ trợ địa phương xây dựng NTM giai đoạn 2016-2020, ưu tiên các chính sách khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn; tập trung giải quyết những vấn đề bức xúc về môi trường nông thôn, hoàn thành quy chế quản lý nghĩa trang theo quy hoạch, cấp nước sạch, thu gom và xử lý rác thải, môi trường làng nghề. Phấn đấu đến hết năm 2017, toàn tỉnh có thêm ít nhất 15 xã đạt chuẩn NTM.
Bích Huệ